รู้ละเอียด เรื่อง ตลับเมตร

ตลับเมตร Tape Measures คือ เครื่องมือช่างพื้นฐานที่ใช้สำหรับวัดขนาดเพื่อตรวจสอบหรือกำหนดตำแหน่งให้กับชิ้นงานหรือระยะทางได้สะดวกและแม่นยำ โดยทั่วไปแล้วตลับเมตร จะมีลักษณะเป็นตลับสี่เหลี่ยม หรือตลับวงกลม ภายในของตลับเมตรบรรจุสายวัดหรือเทปโลหะไว้อย่างดี โดยเทปวัดสามารถม้วนกลับเข้าตลับเมตรเองได้ เนื่องจากภายในมีกลไกสปริงในตัวที่สามารถดึงเทปกลับเข้ามาในตลับได้ทันที ส่วนปลายเทปเป็นตะขอเกี่ยวยื่นออกมาจากตลับที่ใช้สำหรับดึงและเกี่ยวยึดวัตถุหรือชิ้นงานได้ทันที  ช่วยให้สะดวกต่อการหาระยะและอ่านค่าได้อย่างรวดเร็ว มีให้เลือกใช้หลากหลายแบบตั้งแต่ตลับเมตรแบบธรรมดา ตลับเมตรดิจิตอล ไปจนถึงตลับเมตรเลเซอร์ สามารถหาซื้อได้ตามท้องตลาดทั่วไป ซึ่งลักษณะของตลับเมตรก็จะแตกต่างกันไปตามประเภทและรูปร่างของตลับเมตรนั้นๆ ตลับเมตร จะมีหน่วยหรือมาตรวัดในการอ่าน 2 แบบด้วยกัน คือ เมตริก (Metric scale) และ นิ้ว (Imperial scale)

ในแต่ละประเทศจะใช้หน่วยวัดไม่เหมือนกัน เช่น อังกฤษ หรือ สหราชอาณาจักรและยุโรปส่วนมาก จะใช้ระบบการวัดแบบเมตริก ในขณะที่ประเทศญี่ปุ่น อเมริกา หรือ อิตาลี จะใช้หน่วยวัดเป็นนิ้ว แต่ก็มีอีกหลายประเทศที่ใช้ทั้งสองหน่วย ประเทศไทยเป็นหนึ่งในนั้น ดังนั้น การที่บน ตลับเมตร มีมาตรวัด 2 แบบจึงสะดวกต่อการใช้งานอย่างมาก ตลับเมตรที่มีจำหน่ายทั่วไป มีขนาดบรรจุสายวัดได้ความยาวไว้หลายขนาด เช่น ตลับเมตร 3 เมตร 5 เมตร 8 เมตร 10 เมตร ตัวตลับทำด้วยโลหะหรือพลาสติก แม้ว่า ตลับเมตร จะเป็นเครื่องมือวัดทั่วไปที่ใช้งานง่าย สะดวก รวดเร็ว แต่ก็ยังมีคนจำนวนไม่น้อยที่ไม่รู้วิธีการใช้งานอย่างเชี่ยวชาญ บทความนี้จึงได้รวบรวมวิธีการใช้งานตลับเมตรอย่างมืออาชีพมาให้ทุกคนได้เรียนรู้เพิ่มเติม จะได้ใช้งานเครื่องมือวัดได้อย่างถูกต้องและแม่นยำมากขึ้น

1. ส่วนประกอบของตลับเมตร มีอะไรบ้าง

1. เคสกันกระแทก (Case)
เคส หรือ ตัวเรือนตลับเมตร ใช้สำหรับบรรจุสายวัดหรือเทปของตลับเมตรไว้ด้านใน ตลับเมตรบางตัวทำมาจากโลหะ บางตัวทำมาจากพลาสติก และบางตัวทำจากยางที่ทนทานซึ่งผ่านการทดสอบการตกกระแทกเพื่อให้มั่นใจว่าจะทนต่อแรงกระแทกได้เป็นอย่างดีและเพิ่มความสะดวกเมื่อนำไปใช้งาน

2. ความยาวเทป (Case Length)
เครื่องหมายที่บ่งชี้ ความยาวของตลับเมตรนั้น โดย สเกลในตลับเมตรที่นิยมใช้งานกันเป็นหน่วยวัดสากล ซึ่งแบ่งออกได้ 2 มาตรฐาน คือ เมตริก (Metric scale) และ นิ้ว (Imperial scale) การเลือกขนาดก็ขึ้นอยู่กับผู้ซื้อ เลือกขนาดให้เหมาะกับลักษณะการใช้งาน โดยจะมีตัวเลขบอกความยาวเทปที่ด้านข้างตลับเมตรและหลังตลับเมตร หน่วยที่บอกจะเป็น เมตรและฟุต โดยเทปตลับเมตรแต่ละยี่ห้อจะมีดีไซน์ที่ต่างกัน ตลับเมตรที่มีจำหน่ายในประเทศไทยนั้นจะมีทั้ง 2 มารตฐานในตัว จึงสะดวกต่อการใช้งานอย่างมาก

3. ปุ่มล็อก (Thumb Lock)
ตัวล็อคนิ้วหัวแม่มือได้รับการออกแบบมา ให้เป็นปุ่มที่สามารถเลื่อนเพื่อล็อคเทปตลับเมตรได้ และปลดความยาวเทปได้อย่างง่ายดาย ช่วยประหยัดเวลาทำงานได้ดี ยกตัวอย่างเช่น การวัดขนาดเพื่อกำหนดตำแหน่งให้มีระยะห่างเท่าๆ กัน เป็นต้น เมื่อปลดล็อคนิ้วโป้งออก เทปจะหดกลับเข้าไปในตัวเรือนตลับเมตรโดยอัตโนมัติ

4. เทป (Blade/Tape)
ส่วนนี้เป็นส่วนสำคัญที่สุดของตลับเมตร เป็นชิ้นส่วนที่นำไปใช้ทาบกับวัตถุสิ่งของหรือชิ้นงาน เพื่ออ่านค่าของขนาดความกว้าง ความยาว ความสูง หรือ ความ ลึก เทปส่วนใหญ่มีหน่วย เมตริก (Metric scale) และ นิ้ว (Imperial scale) คือส่วนที่ใช้บอกตัวเลขของชิ้นงานที่วัด โดยเทปส่วนใหญ่ให้หน่วย นิ้ว อยู่ด้านบน และ เซนติเมตร อยู่ด้านล่าง เป็นหลัก วัสดุที่นำมาใช้เป็นเทปก็มีหลายหลายโดยสายวัดหรือเทปของตลับเมตรทั่วไปเป็นแถบโลหะ  แล้วแต่ยี่ห้อที่นำมาใช้ผลิต หลังใช้งานเสร็จจะม้วนกลับเข้าตลับด้วยสปริงทันทีโดยไม่แตกหักเสียหาย

5. ตะขอเกี่ยว (End Hook)
ตะขอเกี่ยว เป็นชิ้นส่วนสำหรับใช้ดึงเทปและเกี่ยวปลายสายเข้ากับขอบวัตถุหรือชิ้นงานต่างๆ ที่ต้องการวัดให้ยึดอยู่กับที่ได้สะดวก โดยตะขอเกี่ยวทำจากเหล็ก และ ยังมีชนิดที่ทำจากแม่เหล็กให้เลือกใช้งานอีกด้วย มีความแข็งแรง ทนต่อการใช้งาน ไม่บิดงอง่าย ที่ตะขอเกี่ยวเป็นกลไกที่สามารถเลื่อนเข้า เลื่อนออกได้ หน่วยวัดนิ้วแรกของเทปจะสั้นกว่าหน่วยนิ้วที่เหลือ 1/16 นิ้ว ซึ่งสิ่งนี้ไม่ใช่ข้อผิดพลาดของการออกแบบเครื่องมือ แต่มีขึ้นเพื่อให้สามารถอ่านค่าได้อย่างแม่นยำ ไม่ว่าคุณจะวัดขอบด้านในหรือด้านนอกของพื้นผิว คุณลักษณะนี้เรียกว่า “True Zero” หรือ “ค่าศูนย์ที่แท้จริง” เพื่อใช้สำหรับการวัดภายในและวัดภายนอก ซึ่งวัดได้โดยการใช้ปลายตะขอเกี่ยวกับวัสดุหรือดันชนกับวัสดุแล้วอ่านค่าแถบวัด โดยค่าที่ได้จากการวัดจะเป็นค่าที่แม่นยำที่สุด ไม่คลาดเคลื่อนจากความหนาของตะขอเกี่ยว เพราะระยะช่องได้มีการชดเชยความหนาของตะขอมาให้แล้ว

6. สายคล้องมือ (Wirst Strap)
สายคล้องมือมีไว้สำหรับใช้คล้องข้อมือช่วยให้ทำงานมีความคล่องตัวมากขึ้น และป้องกันตลับเมตรล่วงตกพื้นระหว่างใช้งานได้ หรือใช้แขวนตลับเมตรเมื่อไม่มีการใช้งาน อาจจะมีในบางรุ่นบาง ยี่ห้ออาจจะไม่มี

7. ที่หนีบเข็มขัด (Belt Clip)
ที่หนีบเข็มขัด เป็นชิ้นส่วนที่ติดตั้งอยู่ฝั่งใดฝั่งหนึ่งของตลับเมตร ซึ่งใช้สำหรับยึดตลับเมตรเข้ากับเข็มขัด ช่วยให้พกพาได้สะดวกและหยิบใช้งานได้ง่ายยิ่งขึ้น

8. ยางกันลื่น (Rubber Grip)
เป็นยางหุ้มตัวเคสตลับเมตรอีกที่มีทั้งแบบหุ้มบางส่วนและแบบหุ้มทั้งชื่น ช่วยให้จับถือกระชับ ไม่ลื่นหลุดขณะใช้งานแม้มีเหงื่อ ป้องกันแรงกระแทกตอนล่วงตกลงพื้นได้ และลดอาการเมื่อยล้าจากการใช้งานตลับเมตรเป็นนานได้อีกด้วย

2. ทำความรู้จัก สัญลักษณ์บนตลับเมตร

ความแม่นยำของเทป EC Class Blade Accuracy ตัวเลขโรมันแสดงประเภทความแม่นยำเทป ที่อุณหภูมิ 20°C ความแม่นยำในการวัดเทปที่ยอมรับโดยทั่วไปมีสี่ระดับ
คลาส 1 (แสดงด้วยเลขโรมัน I) มีความแม่นยำถูกต้องที่สุด มีค่าคลาดเคลื่อนประมาณ ±1.1 mm ต่อความยาว 10 m
คลาส 2 (แสดงด้วยเลขโรมัน II) ความแม่นยำถูกต้องเป็นลำดับที่สอง มีค่าคลาดเคลื่อนประมาณ ±2.3 mm ต่อความยาว 10 m
คลาส 3 (แสดงด้วยเลขโรมัน III) ความแม่นยำถูกต้องเป็นลำดับที่สาม มีค่าคลาดเคลื่อนประมาณ ±4.6 mm ต่อความยาว 10 m
ไม่มีคลาส เทปที่ไม่ได้จัดประเภทจะไม่ทำเครื่องหมายใดๆ บนเทปวัด

ปีที่ผลิต Year of Manufacture
จะมีลักษณ์สี่เหลี่ยมสีแดงเล็กๆ ที่มีตัวอักษร M พิมพ์อยู่ข้างใน ตามด้วยตัวเลข ตัวเลขหมายถึงปีที่เทปถูกประทับตราตามคำสั่งเครื่องมือวัด เช่นในตัวอย่าง M23 หมายถึงเทปวัดที่ออกจากสายการผลิตในปี 2023

ผู้ตรวจรับรองคุณภาพ Notified Bodies
ประกอบด้วยตัวเลข 4 หลัก แสดงถึงผู้ตรวจสอบรับรองคุณภาพสินค้าที่ได้รับการแต่งตั้งจากคณะกรรมาธิการยุโรป และให้การรับรองเครื่องหมาย CE ที่ปรากฏอยู่บนสินค้า โดยภาพตัวอย่างแสดงตัวเลข 0122 ซึ่งแสดงถึงสถาบัน NMI หรือ Netherlands Measurement Institute ที่ตั้งอยู่ในประเทศเนเธอร์แลนด์

มาตรฐาน CE
CE ย่อมาจากคำว่า “conformité européenne” ที่ปรากฏอยู่บนสินค้าเป็นเครื่องหมายที่ผู้ผลิตหรือผู้นำเข้ายืนยันว่าสินค้าเป็นไปตามมาตรฐาน ว่าสินค้ามีคุณสมบัติตามข้อกำหนดด้านสุขภาพ ความปลอดภัย และการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมตามกฎหมายและกฎระเบียบที่เกี่ยวข้องของสหภาพยุโรป การมีเครื่องหมาย CE กำกับบนสินค้าจะทำให้สินค้าวางจำหน่าย และสามารถเคลื่อนย้ายได้อย่างเสรีในเขตเศรษฐกิจยุโรป ไม่ได้หมายความว่าผลิตในสหภาพยุโรป เป็นเครื่องบ่งชี้คุณภาพในระดับหนึ่ง

– ตัวเลขด้านล่างแสดงตัวเลขหน่วยเซนติเมตร
– ขีดสั้นแสดงหน่วยมิลลิเมตร

3. หน่วยวัดของตลับเมตรที่นิยมใช้งาน แบ่งออกได้ 3 ระบบ คือ

– หน่วยวัดระบบเมตริก (Metric Measurement System)
หน่วยวัดความยาวระบบเมตริก หรือระบบเอสไอ (SI System) เป็นหน่วยวัดความยาวสากลจากประเทศฝรั่งเศส โดยหน่วยวัดความยาวเป็นหน่วยเป็นมิลลิเมตร (mm), เซนติเมตร (cm), เมตร (m) และรวมถึงหน่วยระยะทางเป็นกิโลเมตร (km) ซึ่งเป็นหน่วยวัดพื้นฐานที่ในประเทศไทยและอีกหลากหลายประเทศนิยมใช้งานกันอย่างแพร่หลาย

– หน่วยวัดระบบอังกฤษ (Imperial Measurement System)
หน่วยวัดความยาวระบบอังกฤษ หรือหน่วยวัดอิมพีเรียล เป็นหน่วยวัดค่าความยาวเป็นนิ้ว (Inch), ฟุต (ft), หลา (yd) และไมล์ (mi) โดยหน่วยนิ้วมีตัวย่อ in และใช้สัญลักษณ์แทนนิ้วที่เป็นทางการ คือ ฟันหนู (”) นอกจากนี้ยังเป็นหน่วยวัดที่ใช้ประจำชาติอยู่ 3 ประเทศ ได้แก่ สหรัฐอเมริกา เมียนม่า และไลบีเรีย

– หน่วยวัดระบบจีน (Chinese Measurement System)
หน่วยวัดระบบจีน หรือหน่วยวัดหุน (Hun / Cun) โดยหน่วยวัดหุนจะถูกใช้ในการแบ่งส่วนของ 1 นิ้ว (Inch) ซึ่งภายใน 1 นิ้ว เท่ากับ 8 ส่วน หรือ 8 หุน หากเทียบ 1 หุน เป็นหน่วยวัดระบบเมตริกจะได้เท่ากับ 3.18 มิลลิเมตร ซึ่งเป็นมาตราวัดจีนโบราณที่ช่างไทยใช้กันมาอย่างยาวนาน นิยมใช้ในการวัดขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของสายยางและท่อในงานประปา รวมถึงวัดความยาวของชิ้นงานอื่นๆ อีกหลากหลาย

วิธีอ่านค่าหน่วยเมตริก (Metric scale)

• ในแต่ละเซนติเมตรจะมีขีดเล็กๆ 10 ขีด ใช้บอกหน่วยมิลลิเมตร เช่น ขีดเล็กๆ หลังจุดที่ 10 เซนติเมตร หมายถึงความยาว 101 มิลลิเมตร หรือ 10.1 เซนติเมตร นอกจากนี้ยังอ่านได้ว่า 0.101 เมตร ได้ด้วย แล้วแต่ว่าในการวัดนั้นเราใช้หน่วยแบบไหนเป็นหลัก ซึ่งควรจะใช้หน่วยเดียวกันในการวัดแต่ละงาน
•  ทุกๆ 10 เซนติเมตร จะแสดงตัวเลขพิเศษกว่าปกติ เช่น อาจใช้สีแดงเพื่อให้มองเห็นง่าย ในขณะที่ตัวเลขอื่นๆ จะมีสีดำ หรือทำแถบสีพิเศษ
•  ทุกๆ 100 เซนติเมตร จะมีหมายเลขกำกับไว้อย่างชัดเจน ตลับเมตร บางอันอาจกำกับไว้ว่า ‘1m’ แทน เพื่อบอกว่าความยาว ณ จุดนั้นเท่ากับ 1 เมตร แต่ส่วนใหญ่จะแสดง ‘100cm’ มากกว่า เพื่อกันสับสน เพราะปกติคนจะรู้กันดีอยู่แล้วว่า 100 เซนติเมตร = 1 เมตร

วิธีอ่านค่าหน่วยนิ้ว/หุน (Imperial scale)

• มาตรวัดแบบนิ้วเป็นการเรียกให้ทุกคนเข้าใจง่าย แต่จริงๆ มันอ่านได้ทั้งหน่วยนิ้ว หน่วยหุน และ หน่วยฟุต
• ระยะห่างแต่ละนิ้วจะมีขีดเล็กๆ จำนวนมาก (ไม่นับขีดหลักที่ยาวที่สุด) บางอันอาจมีแค่ 7 ขีด บางอันอาจมี 15 ขีด หรือที่ละเอียดมากๆ ก็จะมีถึง 31 ขีด ซึ่งมีไว้เพื่ออ่านค่าแบบเศษส่วน เช่น จุดกึ่งกลางระหว่างค่านิ้วจะเท่ากับ 1/2 ขีดที่เหลือก็ให้ซอยย่อยออกไป เช่น 3/4 หรือ 7/8 โดยขีดเหล่านี้จะแบ่งเป็น 8 ส่วนได้ลงตัวเสมอ (เมื่อนับรวมขีดหลัก) ดังนั้นจึงอ่านเป็นหน่วยหุนได้ โดยที่ 8 หุน = 1 นิ้ว ดังนั้นหากต้องการเพิ่มความระเอียดในการอ่านค่า ให้ใช้เลขฐาน 8 ในการหาร เช่น 8 , 16 , 32 , 64…ไปเรื่อย ๆ เป็นต้น
• ระยะ 12 นิ้ว = 1 ฟุต แต่ละฟุตจะมีสัญลักษณ์หรืออักษรบอกไว้เพื่อให้มองเห็นได้ชัดเจน ช่วยให้วัดได้สะดวก ง่าย

4.วิธีใช้งานตลับเมตร / วิธีบำรุงรักษา

วิธีใช้งานตลับเมตร
การใช้ตลับเมตร ตลับเมตรใช้สำหรับการวัดระยะ ตรวจสอบขนาดของวัสดุหรือชิ้นงาน มีวิธีปฏิบัติ ดังนี้

1. กำหนดขนาดความกว้างหรือความยาวที่ต้องการวัดขนาดให้ชัดเจน
2. ให้ใช้ขอเกี่ยวของสายวัดเกี่ยวกับริมขอบของไม้ แล้วพยายามปรับสายวัดให้ได้มุมฉากกับริมขอบของไม้และตรงกับตำแหน่งที่กำหนด
3. ดึงสายวัดให้ตึง ใช้ดินสอหรือเหล็กหมาดจุดให้ตรงกับระยะความกว้างหรือความยาวลงบนแผ่นไม้หรือชิ้นงาน

วิธีบำรุงรักษาตลับเมตร
การบำรุงรักษาตลับเมตรให้อยู่ในสภาพการใช้งานได้ดีมีวิธีปฏิบัติ ดังนี้

1. หลีกเลี่ยงการใช้ของแข็งหรือของมีคม ขูดลงบนหน่วยการวัดซึ่งทำให้หน่วยการวัดไม่ชัดเจน เกิดการวัดที่ผิดพลาดได้
2. การม้วนสายวัดเข้าเก็บในตลับ ควรใช้มือจับช่วยผ่อนแรงไม่ให้สายวัดม้วนเข้าตลับเร็วเกินไป อาจทำให้สายวัดติดขัดเสียหายได้
3.  การดึงขอเกี่ยวที่หัวสายวัดแรงเกินไปขณะวัดระยะ อาจทำให้ขอเกี่ยวบิดหรือยึดตัวออก เป็นเหตุให้หน่วยการวัดผิดพลาดได้
4. การวางของหนักทับลงบนตลับเมตร อาจทำให้ตลับเมตรแตกชำรุดเสียหายได้

ส่วนใหญ่ใช้วัดอะไรบ้าง

• แผ่นอลูมิเนียม
• แผ่นอลูมิเนียมกันลายลื่น
• แผ่นสแตนเลส
• อลูมิเนียมโปรไฟล์
• อลูมิเนียมแฟลชบาร์
• อลูมิเนียมรางยู
• อลูมิเนียมฉาก
• งานอื่นๆ ที่สามารถยอมรับค่าความคลาดเคลื่อน ไม่เกิน 1 มิลลิเมตร